اسود بن عبدالاسداَسْوَدبنعَبْدالاَسَدبنهِلال، یکی از دشمنان سرسخت پیامبر اکرم (ص) می‌باشد. ۱ - قبیله و تیرهاز قریش ، تیره بنی‌مخزوم می‌باشد، وی از طرف پدر ، برادر ابوسلمه و مادرش از قبیله کنده [۱]
انساب الاشراف، ج۱۰، ص۴۳۰۸.
است.۲ - از استهزا کنندگان پیامبراسود بر‌خلاف ابوسلمه که مادرش از بنی‌هاشم بود [۲]
الاستیعاب، ج۴، ص۲۴۴.
نه تنها به پیامبر ایمان نیاورد، بلکه در مخالفت با او کوشید. نام وی در شمار استهزا کنندگان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به ثبت رسیده است. در ایّام حجّ او با دیگر مخالفانِ پیامبر در مبادی ورودی مکّه می‌ایستادند تا از ارتباط دیگران با آن حضرت مانع شوند. ۳ - در جنگ بدراسود در جنگ‌بدر اوّلین کشته از سپاه مشرکان بود. چون نگاه او به حوض آب ذخیره مسلمانان افتاد سوگند یاد کرد که یا از آن بنوشد یا آن را ویران کند. بدین‌منظور کوشید؛ امّا حمزه در برابر وی قرار گرفت و پای او را قطع کرد. اسود همچنان در پی تحقق عهد خویش، به پیش رفت و دیوار حوض را با پای دیگر خود ویران کرد و در نهایت در درون حوض به دست حمزه کشته شد. [۵]
المغازی، ج۱، ص۶۸.
[۶]
البدایة والنهایه، ج۳، ص۲۱۴.
مرگ او غیرت و شجاعت عتبه ، و برادرش شیبه و فرزندش ولید را برانگیخت و از لشکر جدا شده، مبارز‌طلبیدند. [۸]
البدایة والنهایه، ج۳، ص۲۱۴.
۴ - اخلاقاسود مردی تندخو و بد اخلاق بود. [۱۰]
البدایة والنهایه، ج۳، ص۲۱۴.
[۱۱]
السیرة‌النبویه، ج۲، ص۶۲۴.
مفسران گاه تقابل کفر و ایمان را به‌صورت مقایسه‌ای میان او و برادرش ابوسلمه مطرح کرده‌اند، چنان که نمونه‌ای از آن را ذیل آیه ۳۲ سوره کهف و آیات ۱۹-۲۵ سوره حاقّه ۹ـ۱۰ سوره انشقاق می‌بینیم. برپايه روايتى، زنى كه در مدينه مرتكب دزدى شد و پيامبر به‌رغم شفاعت برخى اصحاب، دست او را قطع كرد، فاطمه دختر اسود بوده‌است. ۵ - اسود در شأن نزول۵.۱ - آیه اولبنا به نقل کلبی آیه ۳۲ سوره کهف :«واضرِب لَهُم مَثَلاً رَجُلَینِ جَعَلنا لاَِحَدِهِما جَنَّتَینِ مِن‌اَعنب... برایشان داستان دو مردی را بیان کن که به یکی از آن دو، دو بوستان از انگورها دادیم...» درباره او و برادرش ابوسلمه نازل شده است [۱۸]
تفسیر قرطبی، ج۱۰، ص۲۵۹.
[۱۹]
تفسیر سمرقندی، ج۲، ص۲۹۸.
[۲۰]
کشف‌الاسرار، ج۵، ص۶۸۸.
، درحالی‌که منابع، اطلاعاتی درباره باغ‌های انگورِ اسود ارائه نمی‌دهد. بنابه روایت ابن‌عباس آیه درباره عیینه و سلمان نازل شده و خداوند این دو را به برادرانی از بنی‌اسرائیل تشبیه کرده که یکی از آن‌ها بر اثر ثروت اندوزی، نسبت به خدا کفر ورزید. در برخی منابع نیز مراد از «رَجُلین» پیامبر و اهل مکه یا هر مؤمن و کافری دانسته شده [۲۱]
تفسیر قرطبی، ج۱۰، ص۲۵۹.
که در این صورت آیه نمادین خواهد بود.۵.۲ - آیه دومبنا به نقل ابن‌عباس و ضحاک آیات ۱۹ و ۲۵ سوره حاقّه [۲۴]
تفسیر سمرقندی، ج۳، ص۳۹۹.
[۲۵]
تفسیر قرطبی، ج۱۸، ص۱۷۵.
و ۷ و ۱۰ سوره انشقاق [۲۸]
تفسیر قرطبی، ج۱۹، ص۱۷۹.
که از واگذاری نامه اعمال به مؤمنان و کافران سخن می‌گوید در شأن اسود و ابوسلمه است.۵.۳ - آیه سومبنا به روایت مقاتل ، آیه ۴۰ سوره نبأ :«و‌یَقولُ الکافِرُ یلَیتَنی کُنتُ تُربًا» درباره اسود نازل شده‌است. [۳۰]
تفسیر قرطبی، ج۱۹، ص۱۲۳.
۵.۴ - آیه چهارمبنا به روایتی از ابن‌عباس ، مراد از انسان در آیات «وَ قالَ الاِنسنُ ما لَها)» و «اِنّ‌الاِنسنَ لَکَفور» اسود است [۳۴]
تفسیر قرطبی، ج۱۲، ص۶۲.
[۳۵]
تفسیر قرطبی، ج۲۰، ص۱۰۱.
که نسبت به نعمت‌های الهی کفران کرد و با مشاهده قیامت نگرانی و تحیّر خود را ابراز خواهد کرد.۵.۵ - آیه پنجمذیل آیه ۵۱ سوره صافّات :«قالَ قائلٌ مِنهم اِنّی کانَ لی قَرین» از اسود سخن به میان آمده و قائل، او شمرده شده است. [۳۷]
تفسیر قرطبی، ج۱۰، ص۲۵۹.
۵.۶ - آیه ششمبرخی او را از مصادیق «مقتسمین» دانسته‌اند؛ یعنی آنان که مسیر ورودی مکّه را برای جلوگیری از ارتباط دیگران با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، بین خود قسمت کرده بودند، که در آیه ۹۰ سوره حجر خداوند درباره کیفر آنان سخن دارد. ۶ - فهرست منابعالاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ انساب الاشراف؛ بحرالعلوم، سمرقندی؛ البدایة و النهایه؛ التفسیر الکبیر؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جمهرة انساب العرب؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ السیرة النبویه، ابن‌هشام؛ الطبقات الکبری؛ کتاب الثقات؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ المحبر؛ المغازی. ۷ - پانویس
۸ - منبعدائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اسود بن عبدالاسدبن هلال». |